Trước chưa được Từ Tâm…

Trong khi trú tại tinh xá Kỳ Viên (Jetavana), đức Thế Tôn kể câu chuyện này về vấn đề ái dục.

Tương truyền rằng, có một thiện nam tử sống ở thành Xá-vệ (Sāvatthi), khi nghe đức Thế Tôn thuyết Pháp đã phát tâm quy y Tam Bảo. Rồi sau đó vị này xuất gia sống đời phạm hành, thực hành theo Chánh đạo, tu tập thiền định và không bao giờ xao lãng trong việc trầm tư quán chiếu về đề tài thiền quán mà mình đã chọn.

Một hôm, trong khi đi khất thực ở thành Xá-vệ, thầy nhìn thấy một phụ nữ ăn bận xiêm y lộng lẫy, vì khởi niệm yêu thích nên đã ngắm nhìn cô ta bất chấp vi phạm giới luật. Bị ái dục khuấy động, thầy trở nên rũ rượi như một cây sung bị búa rìu đốn ngã. Từ hôm đó trở đi, do bị ái dục chi phối, thân cũng như tâm của thầy mất hết sinh khí hùng lực. Thầy không còn tìm thấy niềm vui trong giáo pháp, cứ để cho móng tay và râu tóc mọc dài ra như một con thú rừng, còn áo quần thì dơ bẩn hôi hám.

Một số Tỳ-kheo pháp hữu khi biết được tâm trạng bất ổn của thầy đã hỏi:

- Pháp hữu, tâm thái của pháp hữu không còn được như trước, tại làm sao vậy?

- Thưa các pháp hữu, tôi không còn thấy an lạc. Thầy này nói.

Thế rồi các Tỳ-kheo đưa thầy này đến gặp đức Thế Tôn, và ngài hỏi họ tại sao lại đưa thầy này đến đó trong khi thầy này không muốn. Họ trả lời:

- Bạch Thế Tôn, vì thầy nay không còn thấy an lạc.

- Này Tỳ-kheo, có đúng như thế không?

- Bạch Thế Tôn, đúng như thế.

- Ai đã làm cho thầy phiền muộn?

- Bạch Thế Tôn, con trên đường đi khất thực đã vi phạm giới luật khi ngắm nhìn một phụ nữ, rồi ái dục khuấy động tâm trí con, và do đó con đã sinh lòng phiền muộn.

Đức Thế Tôn nói:

- Này Tỳ-kheo, không có gì làm lạ khi thầy vi phạm giới luật bởi đã yêu thích một nữ nhân xinh đẹp hiếm có và ngắm nhìn cô ta, để rồi bị ái dục chi phối. Vào đời quá khứ, ngay cả những người đã đắc được Ngủ thông và Bát thiền, những người mà định lực đã chế ngự được dục tham, tâm trí của họ được thanh tịnh và chân của họ có thể dạo trên không, thậm chí cả các vị Bồ-tát, chỉ vì vi phạm giới luật khi ngắm nhìn một nữ nhân xinh đẹp hiếm có, đã đánh mất hết định lực, bị ái dục khuấy động và rồi dẫn đến đau khổ vô cùng. Vậy có gì phải băn khoăn khi ngọn gió lớn có thể làm đổ nhào ngọn núi Tu-di lại đi làm đổ sập gò đất trọc không lớn hơn một con voi; có gì phải nghĩ ngợi khi ngọn gió lớn có thể nhổ bật gốc cây Hồng táo to lớn lại cuốn đi bụi cỏ bám nơi vách đá; và có gì phải lo nghĩ khi ngọn gió có thể quét cạn đại dương lại đi thổi cạn nước trong hồ nhỏ. Nếu dục ái có thể làm cho những vị Bồ-tát tâm đã thanh tịnh và giác ngộ trở nên cuồng mê thì chẳng lẽ nó lại chùn bước trước thầy? Thầy phải thấy, ngay cả những người thanh tịnh cũng bị ái dục dẫn đi lạc lối và ngay những người đã đạt đến vinh quang cao tột cũng phải chịu hổ nhục ê chề.

Nói vậy xong, đức Thế Tôn kể câu chuyện quá khứ này.

* * *

Thuở xưa, khi vua Phạm Dự (Brahmadatta) trị vì thành Ba-la-nại, Bồ-tát thọ sanh vào một gia đình Bà-la-môn giàu có ở vương quốc Ca-thi (Kāsi). Đến khi khôn lớn và hoàn tất việc học vấn, Bồ-tát từ bỏ mọi tham dục của cuộc đời, xuất gia sống đời ẩn sĩ, sống một mình ở vùng Tuyết sơn tĩnh mịch. Tại đấy, nhờ hoàn thành tất cả những pháp môn thiền, ngài đã đắc được Thần thông cùng Thiền định, và sống như vậy trong hỷ lạc Thiền định.

Vì thiếu muối và gia vị, nên một hôm nọ ngài đi đến Ba-la-nại, ở đấy ngài đến trú ngụ trong ngự viên của nhà vua. Ngày hôm sau, sau khi tắm rửa xong, ngài xếp chiếc y màu đỏ bằng vỏ cây mà ngài thường mặc lại, rồi khoác lên vai tấm da linh dương màu đen, buộc lại mớ tóc rồi thành một búi trên đỉnh đầu, và với chiếc đòn gánh trên vai hai đầu treo hai cái giỏ, ngài bắt đầu đi khất thực.

Khi ngài đi đến cổng hoàng cung, nhà vua trông thấy oai nghi của ngài thì lấy làm hài lòng nên truyền lệnh cho mời ngài vào. Vậy là vị ẩn sĩ được mời ngồi lên một chiếc sàng tọa vô cùng lộng lẫy và được mời dùng nhiều món ăn hảo hạng. Và khi ngài nói lời hồi hướng cám ơn xong, nhà vua đã thỉnh mời ngài lưu trú ở ngự viên. Ẩn sĩ chấp nhận lời thỉnh mời và cư ngụ ở ngự viên mười sáu năm liền - thuyết giáo cho hoàng tộc và thọ thực ở trong hoàng cung.

Một hôm nọ, nhà vua phải đến vùng biên cương để dẹp loạn. Trước khi chinh hành, ông giao nhiệm vụ cho hoàng hậu tên là Từ Tâm chăm sóc vị ẩn sĩ tiên nhân. Vì thế sau khi nhà vua đi rồi, Bồ-tát vẫn tiếp tục đến hoàng cung mỗi khi ngài muốn.

Một hồm, Hoàng hậu Từ Tâm chuẩn bị sẵn cho Bồ-tát một bữa ăn, nhưng vì do ngài đến trễ nên hoàng hậu đã vào phong tắm rửa. Sau khi tắm rửa bằng nước hoa xong, hoàng hậu ăn mặc và trang sức vô cùng lộng lẫy, rồi nằm nghỉ trên một chước giường nhỏ ở trong căn phòng lớn để chờ Bồ-tát đến.

Bồ-tát xuất thiền, nhận thấy đã trể giờ nên liền bay qua không trung để đến hoàng cung. Nghe tiếng sột soạt của chiếc y bằng vỏ cây của Bồ-tát, hoàng hậu vội vàng đứng lên để tiếp đón ngài. Trong khi vội vàng đứng lên, chiếc áo của bà đã bị tuột xuống, để rồi vẻ đẹp của bà đã phơi lộ ra trước mặt ẩn sĩ khi ngài từ cửa sổ bay vào. Thấy cảnh tưởng đó, vì yêu thích, vị ẩn sĩ đã ngắm nhìn sắc đẹp tuyệt trần của hoàng hầu bất chấp vi phạm giới luật. Dục tình nhen nhúm thiêu đốt trong tâm, ngài như thân cây bị búa rìu đốn ngã. Và như vậy, mọi định lực của ngài lập tức biến mất, và ngài trở nên như một con qụa bị cắt cụt cánh. Cầm lấy thức ăn nhưng ngài đứng đấy không ăn, sau đó ngài mang thức ăn ra về, toàn thân rung lên vì ái dục. Từ hoàng cung, ngài trở về thảo am ở trong ngự viên, đặt thức ăn xuống bên dưới chiếc giường làm bằng gỗ và nằm dài ở đấy suốt bảy ngày liền trong cơn dày vò đói khát, cộng thêm bị đoạ đày bởi vẻ yêu kiều diễm lệ của hoàng hậu. Tâm trí của ngài bị lửa ái dục thiêu đốt.

Đến ngày thứ bảy, nhà vua sau khi bình định được vùng biên cương đã quay trở về. Sau khi diễu hành quanh kinh thành trong một đám rước long trọng, nhà vua đã đi vào hoàng cung. Nóng lòng muốn gặp mặt vị đạo sĩ, nhà vua bèn đi đến ngự viên, và ở đấy ông nhìn thấy Bồ-tát nằm dài trên chiếc giường ở trong phòng. Nghĩ vị hiền nhân bị bệnh, nhà vua trước tiên đã cho dọn dẹp am thất, sau đó vỗ vào chân ẩn sĩ và hỏi ngài bị bệnh gì. Ẩn sĩ đáp:

- Thưa hoàng thượng, tâm trí tôi bị ái dục câu thúc. Đó là căn bệnh duy nhất của tôi.

- Ngài tham ái ai?

- Thưa hoàng thượng, đó là hoàng hậu Từ Tâm.

- Thế thì nàng ấy là của ngài. Trẫm sẽ cho ngài nàng ấy. Nhà vua nói.

Sau đó, nhà vua cùng với vị ẩn sĩ trở về hoàng cung, rồi ông bảo hoàng hậu trang sức cho thật lộng lẫy và đem bà trao cho Bồ-tát. Nhưng trong khi đem bà trao cho ẩn sĩ, nhà vua đã bảo riêng hoàng hậu rằng phải cố gắng hết mình để cứu thoát vị hiền nhân đó.

Hoàng hậu nói:

- Tâu hoàng thượng, xin ngài đừng lo lắng. Thiếp sẽ cứu vị hiền nhân.

Thế rồi, ẩn sĩ cùng với hoàng hậu rời khỏi hoàng cùng. Nhưng khi ngài vừa ra khỏi đại hoàng môn, hoàng hậu kêu lên rằng họ phải có một căn nhà để trú ngụ, và bảo ngài phải trở lại xin nhà vua một căn nhà. Vì thế, ngài quay trở lại để xin nhà vua một căn nhà và nhà vua đã cho họ một túp lều đổ nát mà khách qua đường dùng làm nhà vệ sinh. Ẩn sĩ đưa hoàng hậu đến túp lều, nhưng hoàng hậu thẳng thừng từ chối không bước vào, bởi vì nó quá dơ bẩn. Ẩn sĩ kêu lên:

- Vậy tôi phải làm gì đây?

- Làm gì ư? Hãy dọn dẹp cho sạch sẽ! Hoàng hậu nói.

Rồi bà bảo ẩn sĩ đến nhà vua xin một cái xẻng và một cái giỏ, sau đó bắt ngài dọn bỏ tất cả những rác rưởi dơ bẩn và đi lấy phân bò về trát lên các bức vách. Khi ẩn sĩ làm xong việc đó, hoàng hậu bảo ngài đi kiếm một cái giường, một cái ghế, một chiếc nệm, một bình nước, một chiếc ly, cứ một lần bảo ẩn sĩ đi kiếm một thứ như vậy. Kế đó, bà bảo ngài đi xách nước về và một ngàn công việc khác. Thế là ngài ra đi xách nước đổ đầy bình, sau đó xách nước tắm và lau chùi giường ngủ. Và khi ngài vừa ngồi lên giường cùng với hoàng hậu, bà nắm lấy chòm râu của ngài và kéo gần lại cho đến khi mặt sát mặt, nói:

- Ngài quên rằng ngài là một Bà-la-môn tiên nhân sao?

Nghe thế, ngài chợt tỉnh ngộ ra khoảng thời gian cuồng si vô trí của mình.

(Và ở đây cũng nên nhắc lại bài kinh bắt đầu bằng: “Như vậy này các Tỳ-kheo, những chướng ngại ái dục được gọi là những ác dục vì chúng sanh khơi từ vô minh, mà cái gì sanh khởi từ vô minh sẽ tạo ra phiền não.)

Và khi đã tỉnh ngộ, ẩn sĩ nghĩ ra rằng, ái dục này mỗi khi tăng thượng mạnh lên, nó sẽ đưa ngài đến bốn ác đạo (địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh, A-tu-la). Ngài nói lớn:

- Chính hôm nay ta sẽ đem người đàn bà này trả lại cho vua và bay về núi!

Thế rồi ngài đưa hoàng hậu đến trước nhà vua và nói:

- Thưa hoàng thượng, tôi không còn yêu thích hoàng hậu của ngài nữa, chỉ vì hoàng hậu mà dục ái đã bùng khởi trong lòng tôi.

Nói vậy xong, ngài đọc lên bài kệ này:

Trước chưa được Từ Tâm

Lòng chỉ mong chiếm đoạt

Khi được nhan sắc nàng

Tham ái càng tăng trưởng.

Rồi định lực đã mất của ngài lập tức trở lại với ngài. Vượt lên khỏi mặt đất và ngồi giữa không trung, ngài thuyết Pháp cho nhà vua và sau đó bay qua không trung để đến Tuyết sơn. Từ đó, ngài không bao giờ trở lại con đường thế tục nữa, mà tu tập làm tăng trưởng tâm từ bi và thực hành thiền quán không ngừng nghỉ, cho đến khi được sanh về thề giới Phạm thiên.

* * *

Kết thúc pháp thoại, đức Thế Tôn tuyên thuyết Tứ Thánh đế. Kết thúc các Thánh đế, Tỳ-kheo đó chứng được quả A-la-hán. Rồi đức Thế Tôn nêu lên mối liên hệ của hai câu chuyện và nhận diện Tiền thân:

- Vào thuở đó, A-nan là nhà vua, Liên Hoa Sắc (Uppalavaṇṇā) là hoàng hậu Từ Tâm, còn ta chính là ẩn sĩ.