Xưa có một Ḥoa Thượng, nghe nói người đă chứng ngộ sẽ được người khác tôn kính, trọng vọng, ngày nọ ông bèn tuyên bố với mọi người là mính đă chứng đạo.
Nhiều Tăng sĩ lặn lội đường xa t́im đến tham bái, cầu ông chỉ dạy.
Ông lo lắng sẽ bị lộ tính phàm phu của ḿinh nên ra vẻ im lặng không nói một lời, trang bị cho mính một dáng vẻ trầm mặc huyền bí, tự xưng là Trầm Mặc đại sư và khôn khéo giao phó mọi việc cho hai đệ tử ưu tú có tài hùng biện tiếp khách.
Ngày nọ hai đệ tử có việc phải ra ngoài, đúng vào lúc đó có một vị Tăng du phương t́im đến xin học đạo, bất đắc dĩ đại sư Trầm Mặc phải “thân chinh” tiếp khách.
Vị Tăng hỏi:
- Phật là ǵ?
Đại sư Trầm Mặc chẳng biết trả lời làm sao, đành giữ im lặng, vừa ngó đông nh́in tây, ngong ngóng mong t́im bóng dáng hai đệ tử về cứu khổ.
Vị Tăng thấy đại sư im lặng nhín quanh quất đầy khí phách thiền cơ nên hỏi tiếp:
- Pháp là ǵi?
Lần này đại sư Trầm Mặc tuyệt vọng ví không t́im thấy đệ tử, đành né tránh tia nhín sắc bén của vị Tăng, vờ ngẩng đầu nhín trời, rồi cúi xuống dán mắt vào đất, sau đó im thin thít, không hó hé nửa lời.
Vị Tăng cảm thấy ḿinh được khai thị sâu sắc, hỏi tiếp:
- Tăng là ǵi?
Đến lúc này đại sư Trầm Mặc đành nhắm tịt mắt lại chẳng thèm biểu hiện gí nữa.
Du Tăng ḷòng đầy hỷ lạc, hỏi thêm:
- Đại sư, hạnh phúc, an lạc là gí?
Giờ thí ông đă chịu hết nổi, cảm thấy đau đầu, giơ hai tay phẩy một cái, tỏ vẻ bất lực, không thể ứng tiếp ǵi nữa.
Du Tăng cực kỳ cung kính, vui vẻ cáo từ, ḷòng cảm thấy đại sư Trầm Mặc sao mà cao thâm, uyên bác quá ! Đúng là danh bất hư truyền, thâm thúy khó lường !
Ông từ giă đại sư đi không lâu thí gặp hai đồ đệ của ông đang trên đường về, không hề biết quan hệ thầy trọ̀ của họ, du Tăng sung sướng bày tỏ niềm tâm đắc măn nguyện của mính:
- Thật lời đồn không sai! - Nhà sư Trầm Mặc trên núi quả là bậc chân tu chứng ngộ đấy! Tôi hỏi: Thế nào là Phật? Thí đại sư xoay đầu nh́in bốn phương tứ hướng, như ngầm bảo người người đi tím Phật khắp nơi, kỳ thật Phật ở trong ḷòng, chẳng cần phải chạy đông rảo tây tím kiếm...
Tôi hỏi: Thế nào là Pháp? Thí ngài trước nhín lên trời, rồi lại ngó xuống, ngụ ý rằng Pháp hoàn toàn bính đẳng, tuyệt không phân cao thấp.
Tôi hỏi: Thế nào là Tăng? - Thí ngài nhắm hai mắt lại liền, ý muốn dạy phải bế môn khổ tu mới là Tăng!
Sau đó tôi nghĩ không ra điều ǵi nữa liền hỏi: - Thế nào là hạnh phúc hỷ lạc? Thí ngài đưa hai tay ra, ý nói phải buông bỏ hết mới là hạnh phúc, khéo giúp đỡ người khác mới là hỷ lạc…
Chà! Đại sư Trầm Mặc chứng ngộ thâm cao, chỉ dạy cao siêu biết dường nào! Hai huynh hăy tới đó mà xin ngài chỉ giáo cho!
Vị Tăng hành cước nói xong lộ vẻ cực kỳ măn nguyện, vái chào và tiếp tục cuộc vân du học đạo của ḿnh.
Hai vị đồ đệ vừa mục kích những gí mính nghe thấy chỉ có nước há hốc mồm trợn trợ̣n mắt… nghĩ thầm: Sao sư phụ ḿnh trong nháy mắt đă biến thành bậc ngộ đạo cao thâm đáng nể thế? Phải mau về hỏi cho rõ thực hư…
Đại sư Trầm Mặc vừa thấy hai đệ tử về đến, không kiềm được thịnh nộ, liền mắng xối xả:
- Bọn ngươi đi lâu như quỷ, vừa rồi có một du Tăng đến cầu đạo, hỏi lung tung, báo hại ta suýt nữa th́ì té nhào, may nhờ ta biết làm thinh tới cùng, mới thoát nạn đó!
(Kể theo Truyện cổ Phật giáo)