Truyền thuyết kể rằng vào ngày Tết, vua Hùng và quần thần đưa nhau lên núi Thiên Cầm để nghe cung đàn nhà Trời. Chúng ta không biết “cung đàn nhà trời” ra sao, nhưng truyền thuyết này gợi cho chúng ta một hình ảnh đẹp về sự kết nối giữa người với người, với thiên nhiên, vũ trụ, đất trời. Truyền thuyết đó cũng nói với chúng ta rằng ngày Tết là ngày lắng nghe.
Chúng ta bắt đầu một năm mới với lễ Giao Thừa giữa một không gian tĩnh mịch của một đêm không trăng sao. Trong không gian thanh tĩnh của thời gian mới tinh đó, chúng ta dễ dàng tương thông với các “vị thần thời gian.” Ở điểm khởi đầu trinh nguyên đó, chúng ta có thể nghe rõ hơn hơi thở của mình, thấy rõ hơn những niệm tưởng trong tâm mình. Chúng ta có thể tụng một thời công phu khuya để đưa tâm thức vào vô tận theo lời Kinh, câu Chú. Hoặc chúng ta ngồi bên Đức Phật, đón nhận sự thanh thản và niềm hy vọng cho mình, cho người…
Vâng. Tết là ngày để lắng nghe. Và lắng nghe là một khả năng quan trọng trong đời sống. Người Tây Phương bây giờ không lạ gì với cụm từ “Lắng nghe và Hiểu” (Listen and Understand). Lắng nghe trong học tập, trong quản lý, trong kinh doanh, trong giao tiếp…, và lắng nghe trong đời sống hằng ngày để thành công hơn hay sống hạnh phúc hơn. Một câu ngạn ngữ Tây Phương cũng nói rằng nếu biết lắng nghe, dù đi đến nơi đâu bạn cũng sẽ nhận được sự yêu mến.
Lắng nghe. Chúng ta có thể nghe tiếng có âm thanh và tiếng không có âm thanh. Có tiếng cười, tiếng khóc, tiếng vui, tiếng buồn phát ra âm thanh; cũng có những tiếng cười, tiếng khóc, tiếng vui, tiếng buồn không thành lời. Có tiếng gió xào xạc qua cây, tiếng sóng rì rào trên biển; cũng có tiếng của không gian tĩnh mịch, tiếng của biển cả đứng gió lặng yên…
Kinh Pháp Hoa cho chúng ta biết rằng, khi chúng ta sống trong Pháp Hoa, trong tính bình đẳng của Tánh Phật, Tánh Giác, chúng ta có được một ngàn hai trăm công đức của tai. Công đức đó là nghe được những âm thanh có tiếng và những âm thanh không có tiếng, những âm thanh gần và những âm thanh xa.
Và “tiếng đàn Trời” có lẽ cũng vừa có âm thanh vừa không có âm thanh. Không sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp nhưng không phải là không. Kinh Hoa Nghiêm nói đất thuyết pháp, chúng sanh thuyết pháp. Kinh Di Đà nói nước, chim, cây, rừng tất cả đều niệm Phật, niệm Pháp. Đức Phật đưa đóa hoa mỉm cười, ngài Ca-diếp lãnh hội được Pháp âm vi diệu. Thiền sư Vân Nham đưa lên phất trần, ngài Động Sơn nghe được tiếng loài vô tình thuyết pháp. Tất cả đều thị hiện âm thanh cho chúng ta nghe, thị hiện tướng hảo cho chúng ta thấy. Khi nghe với toàn thể thân và tâm thì nghe được “tiếng đàn Trời.”
Nghe đó cũng là nghe sự sống. Trong đời sống bận rộn hằng ngày, chúng ta thường không để ý nhận ra cái nền tảng hướng dẫn đời sống của chúng ta. Nó vô hình nhưng mạnh mẽ. Có thể nói đó là cái chất sống, cái nguồn sống trong mỗi chúng ta. Và Tết, cơ hội để chúng ta có những khoảnh khắc dừng lại, là dịp để chúng ta phát hiện ra “tố chất của đời sống” vốn có đó. Khi yên lặng lắng nghe hơi thở, yên lặng lắng nghe bước chân đang bước, lắng nghe thời gian đang trôi, không gian đang mở…, chúng ta nghe được sự sống, nghe được nguồn sống đang hiện diện bên trong cũng như bên ngoài chúng ta. Khi mở lòng để tiếp đãi đời sống, tiếp đãi đất trời, tiếp đãi mọi người mọi vật, chúng ta có cơ hội nghe được đời sống, nghe được nguồn sống nơi chúng ta và chung quanh chúng ta.
Đó cũng là “tiếng của vạn pháp.” Ngày Tết Lắng Nghe là lắng nghe “tiếng của vạn pháp”.
Lắng nghe cũng là bước thằng vào thành trì những gì chúng ta quí mến, ôm ấp, đồng thời bước thẳng vào những thứ chúng ta ghét bỏ, tránh né, để đi vào trung tâm của những thứ đó, để có được một thứ kết nối thuần túy, để cho tâm chúng ta nhịp theo âm hưởng của đời sống đang là.
Lắng nghe cũng là cách khơi dậy cuộc xung đột nội tâm cũng như nhìn thấy sự mâu thuẫn trong cuộc sống, là con đường phát khởi Tâm Bồ-đề, tâm tùy thuận mà các vị Bồ-tát đã đi theo.
Lắng nghe là lắng nghe cả niềm vui và nỗi buồn, sự lo âu của kẻ khác, loài khác. Lắng nghe là một cửa ngõ của trí tuệ và tình thương. Lắng nghe là một hạnh để thành tựu…  Lắng nghe thế giới, lắng nghe con người cũng đồng thời là lắng nghe chính mình.
Và từ đó, Tết cũng có thể là cơ hội để chúng ta phát hiện ra hay tìm thấy lại chính chúng ta. Và sự phát hiện ra chính mình là bước ngoặc lớn trong đời sống của mỗi người. Đó là lúc con người nhận ra được mình thật sự là gì trong cái toàn thể để có thể sống có ý nghĩa hơn.
Và cái chúng ta cố gắng lắng nghe trong ngày Tết là lắng nghe cái toàn thể để trọn vẹn được ý nghĩa của sự lắng nghe.
Lắng nghe những khó khăn, lo toan của đời sống cũng là lắng nghe sự bao dung của đời sống. Trong nỗi khó khăn, lo toan có sự bao dung, và trong sự bao dung chứa đựng những khó khăn, lo toan. Đó là nét đẹp duy nhất của đời sống, là sự giải thoát ngay trong đời sống này, là sự ra khỏi thành để nhìn thấy thực tại của đời sống, để vượt thoát sự khổ đau của đời sống.
 
Trong bao nhiều năm sống giữa bốn bức tường thành ngăn cách, Đức Phật chỉ thấy được, nghe được một đời sống đóng khung nhàm chán, tạm vui, tạm yên. Cho đến khi ra khỏi thành, một khung trời rộng lớn của đời sống mới đã mở ra với Ngài. Khung trời rộng lớn đó chứa đựng cả khổ đau và hạnh phúc, khó khăn và thành tựu.
Bao nhiêu lâu rồi chúng ta đã sống trong những bức tường an toàn để vui chơi ngày Tết, chúng ta trốn tìm sự an bình trong những tháp ngà, cho phép chúng ta quên đi những nhọc nhằn của chúng ta và người khác. Nhưng thời buổi đó, thời buổi mà những xã hội loài người còn khép kín, ngăn cách nhau, cái khổ của thế giới chung quanh chúng ta ít khi thấy tận mắt, nghe tận tai mà ngày nay hầu như chúng ta chứng kiến mỗi ngày. Chúng ta cũng hãy quên đi thời mà chúng ta nhốt mình trong một “Đạo Phật tháp ngà,” một Đạo Phật lợt lạt với thực tại đời sống, tán tụng tiếng chuông chùa Hàn San xa vời của Trương Kế, vẽ vời cảnh sương khói Lô Sơn mơ màng của Tô Thức… Ngày nay, chúng ta sẽ không sống trọn vẹn được cái Tết cũng như đời sống nếu chúng ta cố quên đi những bất hạnh chung quanh chúng ta. Chỉ có sự lắng nghe toàn thể và sâu thẳm mới đem lại bình an và hạnh phúc thật sự cho chúng ta.
Khi chúng ta lắng nghe tiếng chuông chùa ấm áp êm đềm, đồng thời chúng ta cũng lắng nghe tiếng địa ngục khổ đau, nguyện cho tiếng chuông vang đến tận những địa ngục u ám tối tăm nhất.
Khi chúng ta đứng trên ngọn Yên Tử sương khói ôm ấp tấm lòng ngàn năm của tiền nhân, của hồn thiêng sông núi, chúng ta không quên nhìn xuống dưới kia, nơi đất nước và người dân đang cố vươn mình lên giữa vô số những khó khăn.
Khi chúng ta sống trong cảnh đoàn tụ, ấm cúng, vui với những lời chúc tụng hạnh phúc đầu năm, chúng ta không quên nghĩ đến những mảnh đời neo đơn cơ cực, những cháu bé không nhà, những cụ già không ai chăm sóc.
Khi chúng ta tạm dừng thân và tâm trong không khí chan hòa tình Đạo nơi Chùa Tổ, trong ánh mắt từ bi và nụ cười khai thị của Thầy, chúng ta đồng thời cũng lắng nghe tiếng khóc của lòng mình, tiếng thổn thức của đứa cùng tử chưa có cơ hội trở về.
Có lắng nghe tiếng khóc âm thầm của chính mình cũng như tiếng khóc âm thầm của người khác và của những loài chúng sanh khác, chiếc gậy từ bi của ngài Địa Tạng mới có thể phá tan cánh cửa địa ngục trong tâm của chúng ta, phá tan những ngục tù của đời sống, để cho đời sống trở thành thênh thang.
Người ta thường phê phán xã hội ngày nay, Đông Phương cũng như Tây Phương, là những xã hội vô cảm. Có lẽ do sự đấu tranh và va chạm nhiều với những thử thách, đối đầu làm cho con người ngày nay trở nên chai lì. Chúng ta hãy làm tươi mát trở lại tâm hồn chúng ta, vượt qua sự vô cảm của chúng ta bằng sự lắng nghe.
Chúng ta hãy lắng nghe Ngày Tết như John Daido Loori lắng nghe thế giới:
“Chúng ta hãy thấy và nghe những lời thuyết pháp này. Chúng ta hãy thấy và nghe tiếng của núi và sông, của những loài đang bị nguy hiểm và có nguy cơ tuyệt chủng. Chúng ta hãy thấy và nghe tiếng của nguyên tử, của những kẻ không nhà, của trẻ con; tiếng của những lời dạy của vô số thế hệ trong quá khứ, hiện tại và tương lai. Nếu chúng ta cố gắng thấy với mắt và nghe với tai, chúng sẽ không khi nào thấy được. Chỉ khi nào chúng ta thấy với tai và nghe với mắt chúng ta sẽ thật sự thấy “cái đó” một cách rõ ràng.” (Vô Tình Thuyết Pháp)
Chúng ta hãy bước ra khỏi thành hay phá vỡ chiếc thành đang vây chúng ta, ra khỏi tháp ngà đang nhốt chúng ta để lắng nghe sự đói nghèo, bịnh tật, thiếu thốn, khổ đau. Trong sự lắng nghe tự tại của đức Quán Thế Âm, điều ngài nghe nhiều nhất là tiếng khổ của chúng sanh. Nghe tự tại tiếng khổ của chúng sanh là thở cùng hơi thở khổ của chúng sanh, tiếp xúc với thực tại chúng sanh.
Và khi đã nghe tiếng khóc của người và cả tiếng khóc của chính mình, nói theo Thầy Nguyễn Thế Đăng, chúng ta hãy đem toàn thể thân tâm này làm phòng thí nghiệm để thử nghiệm lại những sản phẩm của đời sống mà chúng ta đang sống.
 
Thị Giới.